(五戒、八戒與十戒的內容)
Bhikkhu
Santagavesaka (覓寂比丘)譯
(use foreign1 font) 已更新為 Unicode
Evaṁ
saraṇagamanehi sāsanotāraṁ
dassetvā sāsanaṁ
otiṇṇena upāsakena vā
pabbajitena vā yesu sikkhāpadesu
paṭhamaṁ sikkhitabbaṁ,
tāni dassetuṁ
nikkhittassa sikkhāpadapāṭhassa idāni
vaṇṇanatthaṁ ayaṁ
mātikā—
如此顯示了由三歸依而進入(佛)教,為了顯示已進入(教法)的在家信徒[優婆塞(upāsaka)]或出家者首先應學的諸學處(sikkhāpada),已列出了學處誦,現在這本母(mātikā)乃是為了解釋其義:【23】
(KhA.23.)
“Yena yattha yadā yasmā, vuttānetāni
taṁ nayaṁ.
Vatvā katvā
vavatthānaṁ, sādhāraṇavisesato.
“Pakatiyā ca yaṁ
vajjaṁ, vajjaṁ paṇṇattiyā
ca yaṁ;
Vavatthapetvā taṁ
katvā, padānaṁ
byañjanatthato.
“Sādhāraṇānaṁ
sabbesaṁ, sādhāraṇavibhāvanaṁ;
Atha pañcasu pubbesu,
visesatthappakāsato.
“Pāṇātipātapabhuti-hekatānānatādito.
Ārammaṇādānabhedā,
mahāsāvajjato tathā.
“Payogaṅgasamuṭṭhānā,
vedanāmūlakammato;
Viramato ca phalato, viññātabbo
vinicchayo.
“Yojetabbaṁ (CS:pg.14) tato yuttaṁ, pacchimesvapi pañcasu;
Āveṇikañca
vattabbaṁ, ñeyyā
hīnāditāpi
cā”ti.
Tattha etāni pāṇātipātāveramaṇīti-ādīni
dasa sikkhāpadāni Bhagavatā
eva vuttāni, na sāvakādīhi.
『這些由誰、何處、何時、為什麼而說?及那方式,
說了、作了確定共通(與)差別。
我當說那自性罪與制罪,
確定了那之後,(當解說)文句與字義,
對一切共通的解說(其)共通。
這時解說前五(學處)的差別義理,
從殺生開始,單一等,
同樣地所緣、受持、破、大罪,
方法、構成要素、等起、受、根、業,
當知離與果的抉擇。
從此應當結合後五(學處)的結合,
所應說不共的以及所應知的低劣等。』
在此,離殺生等這十學處只由世尊所說而非由弟子等。
Tāni
ca Sāvatthiyaṁ vuttāni
Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme
āyasmantaṁ Rāhulaṁ pabbājetvā
Kapilavatthuto Sāvatthiṁ anuppattena sāmaṇerānaṁ
sikkhāpadavavatthāpanatthaṁ. Vuttaṁ hetaṁ–
“Atha kho Bhagavā
Kapilavatthusmiṁ yathābhirantaṁ
viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṁ
pakkāmi. Anupubbena cārikaṁ
caramāno yena Sāvatthi
tadavasari. Tatra sudaṁ
Bhagavā Sāvatthiyaṁ
viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa
ārāme. Tena kho pana samayena …pe… atha kho sāmaṇerānaṁ
etadahosi-- ‘Kati nu kho amhākaṁ
sikkhāpadāni, kattha ca amhehi
sikkhitabban’”ti. Bhagavato etamatthaṁ
ārocesuṁ-- “Anujānāmi,
bhikkhave, sāmaṇerānaṁ
dasa sikkhāpadāni, tesu ca sāmaṇerehi
sikkhituṁ(KhA.24.) pāṇātipātāveramaṇī
…pe… jātarūparajatapaṭiggahaṇā
veramaṇī”ti (mahāva.105).
以及這些(學處)在舍衛城(Sāvatthī),祇陀林給孤獨園。在羅睺羅(Rāhula)尊者出家後。
(當世尊)從迦毘羅衛國(Kapilavatthu)到達舍衛城,為了為諸沙彌確立學處,(如)說:『那時,當世尊隨意住了迦毘羅衛國之後,向舍衛城出發遊行,以次第地遊行,最後到了舍衛城。世尊就住在舍衛城,祇陀林給孤獨園那裡。再那時,…略…。那時,諸沙彌(心想):「我們有多少學處?有哪些學處是我們所當學的?」他們將此事告訴世尊。(世尊說):「諸比丘,我聽許諸沙彌有十學處,以及諸沙彌應學這些學【24】處:離殺生…略…離接受金銀。」』
Tānetāni “samādāya sikkhati sikkhāpadesū”ti (dī.ni.1.193 ma.ni.2.24 vibha.508) suttānusārena saraṇagamanesu ca dassitapāṭhānusārena “pāṇātipātā veramaṇisikkhāpadaṁ samādiyāmī”ti evaṁ vācanāmaggaṁ āropitānīti veditabbāni. Evaṁ tāva “yena
yattha yadā yasmā, vuttānetāni taṁ nayaṁ vatvā”ti so nayo daṭṭhabbo.
當知,這:『他受持諸學處而學』乃是隨後的諸經(所誦的方式);而在歸依所顯示的誦法:『我受持離殺生學處』如此乃後來所採用的傳誦方式[語道]。
到此如此乃是『這些由誰、何處、何時、為什麼而說?及那方式』。
Ettha
ca ādito dve catutthapañcamāni
upāsakānaṁ
sāmaṇerānañca
sādhāraṇāni
niccasīlavasena. Uposathasīlavasena pana upāsakānaṁ
sattamaṭṭhamaṁ cekaṁ
aṅgaṁ katvā
sabbapacchimavajjāni sabbānipi sāmaṇerehi
sādhāraṇāni,
pacchimaṁ pana sāmaṇerānameva
visesabhūtanti evaṁ
sādhāraṇavisesato
vavatthānaṁ kātabbaṁ.
在這(十學處)當中,最初二(學處)和第四、第五(學處)是諸在家信徒[優婆塞]與諸沙彌所共同的常戒。將第七和第八(學處)合為一支,並除去一切(學處之中)的最後(第十學處),為諸在家信徒的布薩戒,這一切(八學處)是與諸沙彌所共同的;而最後的(第十學處)只是屬於諸沙彌的,這是不同的情況。如此乃是從共同〔共通〕與不同〔差別〕的所應作的確定。
Purimāni cettha pañca ekanta-akusalacittasamuṭṭhānattā pāṇātipātādīnaṁ pakativajjato veramaṇiyā, sesāni (CS:pg.15) paṇṇattivajjatoti evaṁ
pakatiyā ca yaṁ vajjaṁ, vajjaṁ paṇṇattiyā ca yaṁ, taṁ vavatthapetabbaṁ.
這(十學處)中,由於殺生等一向由不善心所等起,所以最初五學處是自性罪;其餘的學處為制罪。如此乃是所應確定的自性罪與制罪。
Yasmā cettha “veramaṇisikkhāpadaṁ
samādiyāmī”ti
etāni sabbasādhāraṇāni
padāni, tasmā etesaṁ
padānaṁ byañjanato
ca atthato ca ayaṁ sādhāraṇavibhāvanā
veditabbā--
當知由於這(十學處)中,『我受持離學處』乃是一切(學處)所共同的文句,因此(以下先)對這些共通文句的辭和義作解說:
Tattha
byañjanato tāva veraṁ
maṇatīti veramaṇī,
veraṁ pajahati, vinodeti, byantīkaroti,
anabhāvaṁ gametīti
attho. Viramati vā
etāya karaṇabhūtāya
veramhā puggaloti, vi-kārassa
ve-kāraṁ
katvā veramaṇī. Teneva cettha “Veramaṇisikkhāpadaṁ
viramaṇisikkhāpadan”ti dvidhā
sajjhāyaṁ karonti.
從詞-「離」乃壓倒怨敵,是捨棄、除去、消滅怨敵使令不存在之義;或者〈就如〉有人藉由器具離怨敵。由為(vi)字誦成威(ve)字而成離。由此,這裡有:『veramaṇī- sikkhāpadaṁ(離學處和)viramaṇī- sikkhāpadaṁ(離學處)』兩種誦法。
Sikkhitabbāti
sikkhā, pajjate anenāti
padaṁ. Sikkhāya padaṁ
sikkhāpadaṁ, sikkhāya
adhigamūpāyoti attho. Atha vā mūlaṁ
nissayo patiṭṭhāti vuttaṁ
hoti. Veramaṇī eva sikkhāpadaṁ
veramaṇisikkhāpadaṁ,
viramaṇisikkhāpadaṁ
vā dutiyena nayena.
應當學為「學」;由此路徑為「處」。學的處為「學處」,乃是到達學的方法之義。或者(處)乃就『以依止根本而住立』而說。只是離學處為「離學處」;或者以第二(種誦)法:viramaṇī- sikkhāpadaṁ(離學處)。
Sammā
ādiyāmi samādiyāmi,
avītikkamanādhippāyena
akhaṇḍakāritāya
acchiddakāritāya asabalakāritāya
ca ādiyāmīti
vuttaṁ hoti.
我完全地取為「我受持」。即是『為了不違犯的目的,我保持不破、無斑點』而說。
Atthato pana veramaṇīti kāmāvacarakusalacittasampayuttā
virati, sā[1] (KhA.25.) pāṇātipātā
viramantassa “yā tasmiṁ samaye pāṇātipātā
ārati virati paṭivirati
veramaṇī akiriyā akaraṇaṁ
anajjhāpatti velā-anatikkamo
setughāto”ti evamādinā
(vibha.704) nayena vibhaṅge vuttā. Kāmañcesā
veramaṇī nāma lokuttarāpi
atthi, idha pana samādiyāmīti
vuttattā samādānavasena
pavattārahā, tasmā
sā na hotīti kāmāvacarakusalacittasampayuttā
viratīti vuttā.
從義上,(所謂)的『離』乃欲界善心相應的離。【25】在《分別論》所說的:『在那離殺生之時,他遠離、離、回避殺生,無所作、不作為、不違犯,破(惡之)橋』如此等方式,此離之名不但有欲界的離,也有出世間的離。然而,由於這裡說的是:『我受持』,所以所採用的受持並不適合用於那(出世間的)。因此(上面)說:『欲界善心相應的離』。
Sikkhāti tisso sikkhā adhisīlasikkhā,
adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhāti. Imasmiṁ panatthe sampattaviratisīlaṁ lokikā vipassanā rūpārūpajhānāni
ariyamaggo ca sikkhāti
adhippetā. Yathāha--
『學』為三學-增上戒學、增上心學,與增上慧學。然而,在此之義『(所謂的)學乃已達到離的戒,世間毘婆舍那,色、無色禪那,以及聖道』的目的。如說:
“Katame dhammā sikkhā? Yasmiṁ samaye kāmāvacaraṁ kusalaṁ cittaṁ uppannaṁ hoti, somanassasahagataṁ ñāṇasampayuttaṁ …pe… tasmiṁ samaye (CS:pg.16)
phasso hoti …pe… avikkhepo hoti, ime dhammā sikkhā.
『什麼法是學?無論何時,當生起了欲界善心,喜俱智相應…略…在那時有觸…略…不散亂,這些法是學。
“Katame dhammā
sikkhā? Yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā
maggaṁ bhāveti vivicceva kāmehi
vivicca akusalehi dhammehi …pe… paṭhamaṁ
jhānaṁ …pe… pañcamaṁ
jhānaṁ upasampajja viharati
…pe… avikkhepo hoti, ime dhammā sikkhā.
什麼法是學?無論何時,當投生色(界),他修道而離諸欲、離諸不善法,…略…初禪…略…具足第五禪而住,…略…不散亂,這些法是學。什麼法是學?無論何時,當投生無色(界),…略…非想非非想處俱,…略…不散亂,這些法是學。什麼法是學?無論何時,當他修出世間禪而出離,…略…不散亂,這些法是學。』
“Katame dhammā sikkhā? Yasmiṁ samaye arūpapattiyā …pe… nevasaññānāsaññāyatanasahagataṁ …pe… avikkhepo hoti, ime dhammā sikkhā.
“Katame dhammā sikkhā? Yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti
niyyānikaṁ …pe… avikkhepo hoti, ime dhammā sikkhā”ti (vibha.712-713).
Etāsu sikkhāsu yāya kāyaci sikkhāya padaṁ adhigamūpāyo, atha vā mūlaṁ nissayo patiṭṭhāti sikkhāpadaṁ. Vuttañhetaṁ-- “sīlaṁ nissāya sīle patiṭṭhāya satta bojjhaṅge bhāvento bahulīkaronto”ti evamādi (saṁ.ni.5.182). Evamettha sādhāraṇānaṁ padānaṁ sādhāraṇā byañjanato
atthato ca vibhāvanā kātabbā.
在這些學之中的某一種(學),達到學之處的方法,或者(該學的)根本、依止、住立為「學處」。對此而說:『由依止於戒、住立於戒而修習、一再地修習七覺支』如此等。
如此乃是對共同的文句,從共通文句的辭和義所應作的解說。
Idāni yaṁ
vuttaṁ-- “Atha
pañcasu
pubbesu, visesatthappakāsato
…pe… viññātabbo
vinicchayo”ti
.
現在,對所說的:『這時解說前五(學處)的差別義理,從殺生…略…當知離與果的抉擇。』【26】
(KhA.26.)
tatthetaṁ
vuccati-- pāṇātipātoti ettha
tāva pāṇoti jīvitindriyappaṭibaddhā
khandhasantati, taṁ vā upādāya paññatto
satto. Tasmiṁ pana pāṇe pāṇasaññino tassa pāṇassa jīvitindriyupacchedaka-upakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṁ aññataradvārappavattā
vadhakacetanā pāṇātipāto.
這裡可以這麼說:『殺生(pāṇātipāta)』-當中的『生物[息生(pāṇa)』』是連結命根的蘊相續,或者執取那(蘊相續)所施設的有情。(殺生為)對那生物、存生物想,生起採取斷那(生物)命根(的行動),運用身、語門中的一門,以殺思[心]而殺生。
Adinnādānanti ettha adinnanti
parapariggahitaṁ, yattha paro yathākāmakāritaṁ
āpajjanto adaṇḍāraho
anupavajjo ca hoti, tasmiṁ parapariggahite
parapariggahitasaññino tadādāyaka-upakkamasamuṭṭhāpikā
kāyavacīdvārānaṁ
aññataradvārappavattā
eva theyyacetanā adinnādānaṁ.
『不與取(adinnādāna)』-『不與』為他人所攝受〔擁有〕。當在他人隨所欲為的侵犯時,也是不適合處罰、無罪的。(不與取為)他人所攝受,他人所攝受想,生起採取盜取的行動,運用身、語門中的一門,以盜思[心〕不與而取。
Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṁ,
dvayaṁdvayasamāpattimethunappaṭisevanā
kāyadvārappavattā
asaddhammappaṭisevanaṭṭhānavītikkamacetanā
abrahmacariyaṁ.
『非梵行(abrahmacariya)』-以從事非正法原因的違犯之思〔心〕,運用身門,從事兩人入罪的婬欲之非殊勝行。
(CS:pg.17) Musāvādoti ettha musāti visaṁvādanapurekkhārassa
atthabhañjanako vacīpayogo
kāyapayogo vā,
visaṁvādanādhippāyena
panassa paravisaṁvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā
kāyavacīdvārānameva
aññataradvārappavattā
micchācetanā musāvādo.
『虛誑語(musāvāda)』-當中的『虛誑』是由語或身的努力,致力於欺騙而破壞義者。(虛誑語為)以欺騙的目的,生起由身、語的努力而欺騙他人,運用身、語門中的一門,以邪思[心](說)虛誑語。
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānanti ettha pana surāti pañca
surā -- piṭṭhasurā,
pūvasurā, odanasurā,
kiṇṇapakkhittā,
sambhārasaṁyuttā
cāti.
『放逸原因的榖物酒、花果酒(和)酒精(surā
meraya
majja pamādaṭṭhāna)』-當中的『榖物酒(surā)』有五種穀物酒:澱粉酒、餅酒、米酒、加入酵母的酒,以及前四種混合的酒。
Merayampi pupphāsavo, phalāsavo,
guḷāsavo, madhvāsavo,
sambhārasaṁyutto cāti
pañcavidhaṁ.
『花果酒(meraya)』有五種花果酒:花酒、果酒、糖酒、蜜酒,以及前四種混合的酒。
Majjanti tadubhayameva madaniyaṭṭhena majjaṁ,
yaṁ vā panaññampi
kiñci atthi madaniyaṁ,
yena pītena matto hoti pamatto, idaṁ
vuccati majjaṁ.
『酒精(majja)』只是前兩種酒,以應醉之義為酒精。或者凡有其他任何會醉的,在喝了會狂、會放逸的,此稱為酒精。
Pamādaṭṭhānanti yāya
cetanāya taṁ pivati ajjhoharati,
sā cetanā madappamādahetuto
pamādaṭṭhānanti
vuccati, yato ajjhoharaṇādhippāyena
kāyadvārappavattā
surāmerayamajjānaṁ
ajjhoharaṇacetanā “surāmerayamajjapamādaṭṭhānan”ti
(KhA.27.) veditabbā. Evaṁ tāvettha
pāṇātipātappabhutīhi
viññātabbo vinicchayo.
『放逸原因』-凡是以思而喝、吞咽那酒,由那成為陶醉、放逸原因的思,稱為放逸原因。當知凡以吞咽的目的,運用身門,吞咽榖物酒、花果酒的思,為放逸原因的榖物酒、【27】花果酒(和)酒精。
如此,到此乃是這(十學處)中,『從殺生開始(前五學處)所當知的抉擇。』
Ekatānānatāditoti ettha
āha-- Kiṁ pana vajjhavadhakappayogacetanādīnaṁ ekatāya pāṇātipātassa aññassa vā adinnādānādino
ekattaṁ, nānatāya nānattaṁ hoti,
udāhu noti.
『從單一等』-這裡(可能會有人問)說:那是指什麼?所謂殺生的單一性是被殺者、屠殺者、方法、思等的單一?或是其他的不與取等多元的種種性?或者並非如此?這由何而說呢?
Kasmā panetaṁ
vuccati? Yadi tāva ekatāya
ekattaṁ, atha yadā
ekaṁ vajjhaṁ bahū
vadhakā vadhenti, eko vā
vadhako bahuke vajjhe vadheti, ekena vā sāhatthikādinā
payogena bahū vajjhā vadhīyanti,
ekā vā cetanā
bahūnaṁ vajjhānaṁ
jīvitindriyupacchedakapayogaṁ
samuṭṭhāpeti, tadā
ekena pāṇātipātena bhavitabbaṁ.
(答):假如以單一為一性,當多個殺戮者殺一位被殺者;或一個殺戮者殺多位被殺者;或者以一種親手等方法殺多位被殺者;或以一思令生起斷多位被殺者命根的方法,則那時應只有一殺生罪。
Yadi pana nānatāya
nānattaṁ. Atha yadā eko vadhako
ekassatthāya ekaṁ payogaṁ
karonto bahū vajjhe vadheti, bahū
vā vadhakā Devadattayaññadattasomadattādīnaṁ
bahūnamatthāya bahū
payoge karontā ekameva devadattaṁ
yaññadattaṁ somadattaṁ
vā vadhenti, bahūhi
vā sāhatthikādīhi
payogehi eko vajjho vadhīyati. Bahū vā
cetanā ekasseva vajjhassa jīvitindriyupacchedakapayogaṁ
samuṭṭhāpenti, tadā
bahūhi pāṇātipātehi
bhavitabbaṁ. Ubhayampi cetamayuttaṁ. Atha neva etesaṁ vajjhādīnaṁ
ekatāya ekattaṁ,
nānatāya nānattaṁ,
aññatheva tu ekattaṁ
nānattañca hoti, taṁ
vattabbaṁ pāṇātipātassa,
evaṁ sesānampīti.
假如以眾多為種種性,當一個殺戮者為了殺一位被殺者,採取一種方法,殺了多位被殺者;或者多個殺戮者為了(殺)碟哇達塔〔提婆達多(Devadatta)〕、楊尼呀達塔(Yaññadatta)、叟嘛達塔(Somadatta)等多位,在採取多種方式時,只殺了碟哇達塔〔提婆達多〕、楊尼呀達塔或叟嘛達塔一位;或以親手等多種方法,殺了一位被殺者;或以多思令生起只採取一種方法來斷一位被殺者的命根,則那時應有多殺(罪)。所以這兩(種)都不適當。那些並不是由被殺者等以單一而成一性(或)以眾多而成多元性,只是依照其它方式而成單一和種種性。
Vuccate
(CS:pg.18) tattha tāva
pāṇātipātassa na vajjhavadhakādīnaṁ
paccekamekatāya ekatā, nānatāya
nānatā, kintu vajjhavadhakādīnaṁ
yuganandhamekatāya ekatā, dvinnampi tu tesaṁ,
tato aññatarassa vā
nānatāya nānatā. Tathā hi bahūsu
vadhakesu bahūhi sarakkhepādīhi
ekena vā opātakhaṇanādinā
payogena bahū vajjhe vadhentesupi bahū
pāṇātipātā
honti. Ekasmiṁ vadhake ekena, bahūhi
vā payogehi tappayogasamuṭṭhāpikāya
ca ekāya, bahūhi vā
cetanāhi bahū vajjhe vadhentepi
bahū pāṇātipātā
honti, bahūsu ca vadhakesu yathāvuttappakārehi
bahūhi, ekena vā
payogena ekaṁ vajjhaṁ vadhentesupi bahū
pāṇātipātā
honti. Esa nayo adinnādānādīsupīti. Evamettha ekatānānatāditopi
viññātabbo vinicchayo.
應說殺生(以及)其餘(的情況)。(可以這麼)說:在殺生以一(或)眾多對個別的被殺者、殺戮者等(而成)一或眾多。是什麼呢?以被殺者與殺戮者等相結合而以單一成一(罪);以二或那些其中之一而以眾多成多(罪)。同樣地,在多個殺戮者以多支箭、刀等或挖一陷坑的方法而殺了多位被殺者,則成多殺生(罪)。在一個殺戮者由一或多種方法,以一或多思生起那方法而殺了多位被殺者,也成了多殺生(罪)。在多個殺戮者,以如所說的方式,由一或多種方法而殺了一位被殺者,也成了多殺生(罪)。在不與取等也是以此方式。
當知如此乃是單一等的抉擇。【28】
(KhA.28.) Ārammaṇatoti pāṇātipāto
cettha jīvitindriyārammaṇo. Adinnādāna-abrahmacariyasurāmerayamajjapamādaṭṭhānāni rūpadhammesu rūpāyatanādi-aññatarasaṅkhārārammaṇāni. Musāvādo yassa
musā bhaṇati, tamārabhitvā pavattanato sattārammaṇo. Abrahmacariyampi sattārammaṇanti
eke. Adinnādānañca yadā satto haritabbo hoti, tadā sattārammaṇanti. Api
cettha saṅkhāravaseneva sattārammaṇaṁ, na paṇṇattivasenāti. Evamettha ārammaṇatopi
viññātabbo vinicchayo.
「從所緣」:此中,殺生以命根為所緣;不與取、非梵行,(與)放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精以諸色法的色處等其中之一行(saṅkhāra)為所緣;在虛誑語,凡開始說那虛誑(語)以有情為所緣;在一(些情況),非梵行以有情為所緣;以及當盜取有情時,不與取以有情為所緣。而這裡的有情乃就行(saṅkhāra)而說,而非施設。
當知如此乃是從所緣的抉擇。
Ādānatoti pāṇātipātāveramaṇisikkhāpadādīni
cetāni sāmaṇerena
bhikkhusantike samādinnāneva samādinnāni
honti, upāsakena pana attanā
samādiyantenāpi samādinnāni
honti, parassa santike samādiyantenāpi. Ekajjhaṁ samādinnānipi
samādinnāni honti, paccekaṁ
samādinnānipi. Kintu nānaṁ
ekajjhaṁ samādiyato ekāyeva
virati, ekāva cetanā hoti, kiccavasena
panetāsaṁ pañcavidhattaṁ
viññāyati. Paccekaṁ samādiyato
pana pañceva viratiyo, pañca
ca cetanā hontīti veditabbā. Evamettha ādānatopi
viññātabbo vinicchayo.
「從受持」:沙彌只有在比丘前受取這離殺生學處等才成受持;而在家居士〔烏帕蕯咖〕即使自己受取也成受持,在他人前受取也成受持;(五學處)一起受取也成受持,(五學處)各別受取(也成受持)。然而是〔為〕什麼呢?當知一起受取由一思而成一離,以作用而施設那些所制定的(學處);而各別受取由五思而成五離。
當知如此乃是從受持的抉擇。
Bhedatoti sāmaṇerānañcettha
ekasmiṁ bhinne sabbānipi
bhinnāni honti. Pārājikaṭṭhāniyāni
hi tāni tesaṁ, yaṁ
taṁ vītikkantaṁ
hoti, teneva kammabaddho. Gahaṭṭhānaṁ
pana ekasmiṁ bhinne ekameva bhinnaṁ
hoti, yato (CS:pg.19)
tesaṁ taṁsamādāneneva
puna pañcaṅgikattaṁ
sīlassa sampajjati. Apare panāhu-- “visuṁ
visuṁ samādinnesu ekasmiṁ
bhinne ekameva bhinnaṁ hoti, ‘pañcaṅgasamannāgataṁ
sīlaṁ samādiyāmī’ti
evaṁ pana ekato samādinnesu
ekasmiṁ bhinne sesānipi
sabbāni bhinnāni honti. Kasmā? Samādinnassa abhinnattā,
yaṁ taṁ vītikkantaṁ,
teneva kammabaddho”ti. Evamettha
bhedatopi viññātabbo vinicchayo.
「從破」:這裡諸沙彌在(這五學處中)破了一(學處),則一切(學處)皆破,他們當處於他勝(的狀態),而只有違犯的(學處)才成為業所繫;在家者在破了一(學處),只破了一(學處)。只要再受那(條已破的學處),他就(再度)具足五支戒。
另外,在說:『各別各別地受持者,在破了一(學處),只有一(學處)破了。』假如以:『我受持具足五支的戒』,如此地一起受持了,在破了一(學處),則其餘的一切學處都破了。為什麼?以未分開而受持(的緣故),但只有違犯的(學處)才成為業所繫。
Mahāsāvajjatoti guṇavirahitesu
tiracchānagatādīsu
pāṇesu khuddake pāṇe
pāṇātipāto appasāvajjo,
mahāsarīre mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu pana manussādīsu
appaguṇe pāṇātipāto
appasāvajjo, mahāguṇe
(KhA.29.) mahāsāvajjo
Sarīraguṇānantu samabhāve
sati kilesānaṁ upakkamānañca
mudutāya appasāvajjatā,
tibbatāya mahāsāvajjatā
ca veditabbā. Esa nayo sesesupi. Api cettha surāmerayamajjapamādaṭṭhānameva
mahāsāvajjaṁ,
na tathā pāṇātipātādayo. Kasmā? Manussabhūtassāpi
ummattakabhāvasaṁvattanena
ariyadhammantarāyakaraṇatoti. Evamettha mahāsāvajjatopi
viññātabbo vinicchayo.
「從大罪」:殺害無德的畜生趣等小生物為小罪;(殺)大軀軆者為大罪。為什麼?由於加行〔努力〕大的緣故;即使加行相等,也由於對象大(而得大罪)。殺害有德的人類等,對微德者為小罪;對有大德者【29】則為大罪。在其餘(的學處,)也是以同樣的方式。然而在這些當中,只有放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精為大罪,並不像殺生等。為什麼?(因為那)導致瘋狂的狀態,對聖法作障礙。
如此乃從大罪對所應知的抉擇。
Payogatoti ettha ca pāṇātipātassa
sāhatthiko, āṇattiko,
nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo,
iddhimayoti chappayogā. Tattha kāyena vā
kāyappaṭibaddhena vā
paharaṇaṁ sāhatthiko
payogo, so uddissānuddissabhedato duvidho
hoti. Tattha uddissake yaṁ
uddissa paharati, tasseva maraṇena kammunā
bajjhati. “Yo koci maratū”ti
evaṁ anuddissake pahārapaccayā
yassa kassaci maraṇena. Ubhayathāpi ca paharitamatte vā
maratu, pacchā vā teneva rogena,
paharitakkhaṇe eva kammunā
bajjhati. Maraṇādhippāyena
ca pahāraṁ datvā
tena amatassa puna aññena cittena pahāre
dinne pacchāpi yadi paṭhamapahāreneva
marati, tadā eva kammunā
baddho hoti. Atha dutiyapahārena,
natthi pāṇātipāto. Ubhayehi matepi paṭhamapahāreneva
kammunā baddho, ubhayehipi amate
nevatthi pāṇātipāto. Esa nayo bahukehipi (CS:pg.20) ekassa pahāre dinne. Tatrāpi hi yassa pahārena
marati, tasseva kammabaddho hoti.
「從方法」:這裡,殺生有:『親手、命令、投擲、設陷阱〔不動的〕、明所成(與)神變所成』六種方法。
在這當中,以身或身所繫物而攻擊為親手的方法。這(親手的方法)從指定(和)未指定的分成兩種。
在這當中,指定的即攻擊所指定者,只有當那(被指定的眾生因此)而死,才成為業所繫。而未指定的是:『願有(眾生)死!』如此以攻擊之緣凡有(眾生)死,即成為業所繫。並且這兩種方式導致(眾生)死,無論只由當時的攻擊,或由那(攻擊)後來生病(所致),只有攻擊的剎那為業所繫。以及為了令死的目的而攻擊之,在那(攻擊)之時並未死,(後來)再以其它心攻擊之,假如後來(被攻擊者)因最初的攻擊而死,只有那(第一次攻擊)才成為業所縳。而在第二次的攻擊並沒有殺生。即使由兩次致死,也只有第一次的攻擊成為業所縳;(若)兩次(攻擊)並沒有死,則並沒有殺生(罪)。以多個攻擊一位,也只是以此方式,凡由攻擊而死,那即成為業所縳。
Adhiṭṭhahitvā
pana āṇāpanaṁ āṇattiko
payogo. Tatthapi sāhatthike
payoge vuttanayeneva kammabaddho anussaritabbo.
Chabbidho cettha niyamo veditabbo--
在決定了之後命令為命令的方式。應記得這裡的業所縳,只在親手的方法所說之方式。而且當知這裡有六種決定:
“Vatthu kālo ca okāso,
āvudhaṁ iriyāpatho;
Kiriyāvisesoti ime, cha āṇattiniyāmakā”ti. (pāci.aṭṭha.2.174).
『對象、時、場所、武器、威儀,
所做的差別』這六種命令的決定。【30】
(KhA.30.)
Tattha vatthūti māretabbo pāṇo. Kāloti pubbaṇhasāyanhādikālo ca,
yobbanathāvariyādikālo
ca. Okāsoti gāmo vā nigamo
vā vanaṁ vā racchā vā siṅghāṭakaṁ vāti evamādi. Āvudhanti asi vā usu vā satti vāti evamādi. Iriyāpathoti māretabbassa mārakassa
ca ṭhānaṁ vā nisajjā vāti evamādi.
在這些當中,「對象」為被殺的生物。
「時」為上午、下午等時,以及處在年輕等時。
「場所」為『村莊、城、叢林、阿蘭若或十字路口』如此等。
「武器」為『劍、箭或矛』如此等。
「威儀」乃『被殺者和殺戮者站立或坐著』如此等。
Kiriyāvisesoti vijjhanaṁ
vā chedanaṁ vā
bhedanaṁ vā saṅkhamuṇḍikaṁ
vāti evamādi. Yadi hi vatthuṁ visaṁvādetvā
“yaṁ mārehī”ti
āṇatto, tato aññaṁ
māreti, āṇāpakassa natthi
kammabaddho. Atha vatthuṁ
avisaṁvādetvā
māreti, āṇāpakassa āṇattikkhaṇe
āṇattassa māraṇakkhaṇeti
ubhayesampi kammabaddho. Esa nayo kālādīsupi.
「所做的差別」為『貫穿、切斷、分裂或刮貝禿刑』如此等。
假如命令:『你殺(那眾生)』,(被命令者)違約(所命令的)對象而殺了其他(眾生),則命令者沒有受業所縳。當(被命令者)未違約而殺了那對象,命令者在命令的剎那,和被命令者在(被殺者)死的剎那,兩者都受業所縳。
時等也是以此方式。
Māraṇatthantu
kāyena vā kāyappaṭibaddhena
vā paharaṇanissajjanaṁ
nissaggiyo payogo. Sopi uddissānuddissabhedato
duvidho eva, kammabaddho cettha pubbe vuttanayeneva veditabbo.
「投擲的方法」乃為了殺的目的以身或身所繫物攻擊(被害者)。這也有從指定(和)未指定的兩種區分。當知在此的業所縳只和先前所說的方式相同。
Māraṇatthameva
opātakhaṇanaṁ,
apassena-upanikkhipanaṁ, bhesajjavisayantādippayojanaṁ
vā thāvaro payogo. Sopi uddissānuddissabhedato
duvidho, yato tatthapi pubbe vuttanayeneva kammabaddho veditabbo. Ayantu viseso—
「設陷阱〔不動的〕」乃為了殺戮的目的而挖陷坑、(放毒剌等在)凭靠處、(在其)近處安殺具,或提供藥、毒、機關等。這也有從指定(和)未指定的兩種區分。當知在此的業所縳只和先前所說的方式相同。然而,這是差別:
mūlaṭṭhena
opātādīsu
paresaṁ mūlena vā
mudhā vā dinnesupi yadi
tappaccayā koci marati, mūlaṭṭhasseva
kammabaddho. Yadipi ca tena aññena
vā tattha opāte
vināsetvā bhūmisame
katepi paṁsudhovakā vā
paṁsuṁ gaṇhantā,
mūlakhaṇakā
vā mūlāni
khaṇantā āvāṭaṁ
karonti (CS:pg.21)
deve vā vassante kaddamo jāyati,
tattha ca koci otaritvā vā
laggitvā vā marati, mūlaṭṭhasseva
kammabaddho.
當陷坑是向他人租來或免費給與的,假如(受害者)由該因緣而死,只有地主受業所縳。而且如果他或其他人將那裡(回填)使消失作成平地,或洗塵土者取走土塵,或掘根者掘了根而成為坑,或者由於天下雨而生成泥澤,有某(眾生)在那裡陷入或因陷在泥澤而死,只有地主受業所縳。
Yadi
pana yena laddhaṁ, so añño vā
taṁ vitthaṭataraṁ
gambhīrataraṁ vā
karoti, tappaccayāva koci marati, ubhayesampi
kammabaddho. Yathā
tu mūlāni mūlehi
saṁsandanti, tathā
tatra thale kate muccati. Evaṁ
apassenādīsupi yāva
tesaṁ pavatti, tāva
yathāsambhavaṁ kammabaddho
veditabbo.
假如由(那而獲得)所得,或者他人將(陷坑)挖得更寬廣或更深,由那因緣有某(眾生)死了,則雙方都受業所縳;但若將根與根相連結,(或)在那裡作成陸地,則他可脫(罪)。
Māraṇatthaṁ
pana vijjāparijappanaṁ
vijjāmayo payogo. Dāṭhāvudhādīnaṁ
dāṭhākoṭanādimiva
māraṇatthaṁ
kammavipākajiddhivikārakaraṇaṁ
iddhimayo payogoti. Adinnādānassa
tu theyyapasayhapaṭicchannaparikappakusāvahāravasappavattā
(KhA.31.) sāhatthikāṇattikādayo
payogā, tesampi vuttānusāreneva
pabhedo veditabbo. Abrahmacariyādīnaṁ
tiṇṇampi sāhatthiko eva payogo
labbhatīti. Evamettha payogatopi viññātabbo
vinicchayo.
如此在(安置)凭靠物等,只要那些還運作,則受業所縳。
「明所成(vijjāmaya)的方法」是為了殺而誦明咒。
「神變所成(iddhimaya)的方法」是為了殺而運用業報所生的神變,如持、敲打武器等。
「不與取」是以親手、命令等方法運用偷盜、強迫、隱藏、【31】遍計、籌(kusa)取,當知只是依照如前所說的那些區分。
非梵行等三(學處)只有親自的方法。
如此乃從方法對所應知的抉擇。
Aṅgatoti ettha ca pāṇātipātassa
pañca aṅgāni
bhavanti -- pāṇo ca hoti, pāṇasaññī
ca, vadhakacittañca paccupaṭṭhitaṁ
hoti, vāyamati, tena ca maratīti. Adinnādānassāpi
pañceva-- parapariggahitañca
hoti, parapariggahitasaññī ca, theyyacittañca
paccupaṭṭhitaṁ hoti, vāyamati,
tena ca ādātabbaṁ
ādānaṁ
gacchatīti. Abrahmacariyassa pana cattāri
aṅgāni bhavanti-- ajjhācariyavatthu
ca hoti, tattha ca sevanacittaṁ paccupaṭṭhitaṁ
hoti, sevanapaccayā payogañca samāpajjati,
sādiyati cāti, tathā
paresaṁ dvinnampi. Tattha musāvādassa
tāva musā ca hoti taṁ
vatthu, visaṁvādanacittañca
paccupaṭṭhitaṁ hoti, tajjo ca vāyāmo,
paravisaṁvādanañca
viññāpayamānā
viññatti pavattatīti
cattāri aṅgāni
veditabbāni. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānassa
pana surādīnañca
aññataraṁ hoti madanīyapātukamyatācittañca
paccupaṭṭhitaṁ hoti, tajjañca
vāyāmaṁ
āpajjati, pīte
ca pavisatīti imāni cattāri
aṅgānīti. Evamettha aṅgatopi viññātabbo
vinicchayo.
「從構成要素」:在這些當中,『殺生』有五種構成要素:是生物,生物想,現起殺心,努力,以及由那而死。
『不與取』也有五(種構成要素):是他(人)所有物,他(人)所有物想,現起盜心,努力,以及由那(努力)而取可取之物。
『非梵行』有四種構成要素:是侵犯〔可行婬〕的對象,現起從事(婬欲)的心,達到從事(性交)之緣的方式,以及受樂。
後面兩(學處)同樣地(有四種構成要素)。
這裡,當知「虛誑語」有四種構成要素:是虛誑,對那對象現起欺騙的心,適當的努力,以及轉起欺騙他(人)所知的表〔表示〕。
「放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精」有這四(種構成有素):穀物酒等其中之一,現起想要喝酒的心,從事適當的努力,以及已喝入(咽喉)。
如此乃從構成有素對所應知的抉擇。
Samuṭṭhānatoti pāṇātipāta-adinnādānamusāvādā
cettha kāyacittato, vācācittato,
kāyavācācittato
cāti tisamuṭṭhānā
honti. Abrahmacariyaṁ
kāyacittavasena ekasamuṭṭhānameva. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ
kāyato ca, kāyacittato
cāti dvisamuṭṭhānanti. Evamettha samuṭṭhānatopi
viññātabbo vinicchayo.
「從等起」:在這當中,殺生、不與取和虛誑語從身、心,從語、心,和從身、語、心三等起。
非梵行只有從身、心一等起。
放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精從身和從身、心二等起。
如此乃從等起對所應知的抉擇。
Vedanātoti (CS:pg.22) ettha ca pāṇātipāto
dukkhavedanāsampayuttova. Adinnādānaṁ
tīsu vedanāsu aññataravedanāsampayuttaṁ,
tathā musāvādo. Itarāni dve sukhāya
vā adukkhamasukhāya
vā vedanāya sampayuttānīti. Evamettha vedanātopi viññātabbo
vinicchayo.
「從受」:在這當中,「殺生」只有與苦受相應。
「不與取」與三受其中之一受相應。
「虛誑語」同樣地(也是與三受其中之一受相應)。
其他二(學處)為與樂或不苦不樂受相應。
如此乃從受對所應知的抉擇。
Mūlatoti pāṇātipāto
cettha dosamohamūlo. Adinnādānamusāvādā
lobhamohamūlā vā (KhA.32.) dosamohamūlā
vā. Itarāni dve lobhamohamūlānīti. Evamettha mūlatopi viññātabbo
vinicchayo.
「從根」:在這當中,殺生為瞋、癡根;不與【32】取(和)虛誑語為貪、癡根或瞋、癡根;其它二(學處)為貪、癡根。
如此乃從根對所應知的抉擇。
Kammatoti pāṇātipāta-adinnādāna-abrahmacariyāni
cettha kāyakammameva kammapathappattāneva
ca, musāvādo vacīkammameva. Yo pana atthabhañjako, so
kammapathappatto. Itaro kammameva. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ
kāyakammamevāti. Evamettha kammatopi viññātabbo
vinicchayo.
「從業」:在這當中,殺生、不與取和非梵行為身業,以及(只有那身業)達到業道。
虛誑語為語業;但若隱藏(某)義,只有那(業)達到業道,而其它的只是業。
放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精為身業。
如此乃從業對所應知的抉擇。
Viramatoti ettha āha “pāṇātipātādīhi
viramanto kuto viramatī”ti? Vuccate-- samādānavasena
tāva viramanto attano vā
paresaṁ vā pāṇātipātādi-akusalato
viramati. Kimārabhitvā? Yato viramati, tadeva. Sampattavasenāpi viramanto vuttappakārākusalatova. Kimārabhitvā? Pāṇātipātādīnaṁ
vuttārammaṇāneva. Keci pana bhaṇanti “surāmerayamajjasaṅkhāte
saṅkhāre ārabhitvā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā
viramati, sattasaṅkhāresu yaṁ
pana avaharitabbaṁ bhañjitabbañca,
taṁ ārabhitvā
adinnādānā
musāvādā
ca, satteyevārabhitvā pāṇātipātā
abrahmacariyā cā”ti. Tadaññe “evaṁ
sante ‘aññaṁ cintento aññaṁ
kareyya, yañca pajahati, taṁ
na jāneyyā’ti evaṁdiṭṭhikā
hutvā anicchamānā
yadeva pajahati, taṁ attano pāṇātipātādi-akusalamevārabhitvā
viramatī”ti vadanti. Tadayuttaṁ. Kasmā? Tassa paccuppannābhāvato
bahiddhābhāvato ca. Sikkhāpadānañhi
vibhaṅgapāṭhe “pañcannaṁ
sikkhāpadānaṁ
kati kusalā …pe… kati araṇā”ti
pucchitvā “kusalāyeva, siyā
sukhāya vedanāya sampayuttā”ti
(vibha.716) evaṁ pavattamāne
vissajjane “paccuppannārammaṇā”ti
ca “bahiddhārammaṇā”ti ca evaṁ
paccuppannabahiddhārammaṇattaṁ
vuttaṁ, taṁ attano pāṇātipātādi-akusalaṁ
ārabhitvā viramantassa na
yujjati. Yaṁ pana vuttaṁ--
“aññaṁ (CS:pg.23) cintento aññaṁ
kareyya, yañca pajahati, taṁ
na jāneyyā”ti. Tattha vuccate-- na kiccasādhanavasena
pavattento aññaṁ cintento (KhA.33.) aññaṁ
karotīti vā, yañca
pajahati, taṁ na jānātīti
vā vuccati.
「從離」:這裡,(可能會有人問)說:在離殺生時,是從哪裡離呢?
(可以這麼)說:只要還由受持而離時,他就使自己或他(人)離殺生等不善。
(問):發勤了之後有什麼?
(答):只是從他所離的;而且當他到了離時,(他就離先前)所說種類的不善。
(問):發勤了之後有什麼?
(答):只是殺生等所說的所緣。
有些人說:在發勤〔確定〕了穀物酒、花果酒(和)酒精之後,他離放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精。在發勤了可以偷取和欺騙的有情諸行後,(他離)不與取和虛誑語。在發勤了有情之後,(他離)殺生和非梵行。
對此,有其他人(持如此的見解):『假如如此的話,當在思念一事時,他可能做餘事;以及他不知道他所捨棄(的事)。』
不喜歡(那主張的人)他們說:『他只捨棄在發勤之後離自己的不善。』
(答):那是不適當的。為什麼?因為那並沒有現在和外在。在《分別論》的學處誦(說):『五學處有多少善?…略…有多少無諍?』在問了之後(說):『只有善,有(可能)與樂受相應。』如此轉起時回答:『現在所緣』和『外在所緣』。由此而說現在(和)外在的所緣性。因此那『在發勤之後離自己的殺生等不善』是不適當的。
而(那反對者)所說的:『當在思念一事時,他可能做餘事,以及他不知道他所捨棄(的事)』,(對此,我們可以)說:『由於運行時作用尚未完成,所以說:『當在思念一事【33】時,他可能做餘事,以及他不知道他所捨棄(的事)。』
“Ārabhitvāna amataṁ,
jahanto sabbapāpake;
Nidassanañcettha bhave, maggaṭṭhoriyapuggalo”ti.
Evamettha
viramatopi viññātabbo
vinicchayo.
『發勤後不死,捨斷一切惡,
住立道聖人,於此顯示有。』
如此乃從離對所應知的抉擇。
Phalatoti sabbe eva cete pāṇātipātādayo duggatiphalanibbattakā honti, sugatiyañca aniṭṭhākantāmanāpavipākanibbattakā honti, samparāye diṭṭhadhamme
eva ca avesārajjādiphalanibbattakā. Apica “Yo sabbalahuso pāṇātipātassa
vipāko manussabhūtassa appāyukasaṁvattaniko
hotī”ti (a.ni.8.40) evamādinā nayenettha phalatopi viññātabbo vinicchayo.
「從果」:這殺生等一此(學處)在次生當投生惡趣之果,以及善趣的不可喜、不可愛、不可意之果報;在現世則生起怖畏等果。而且殺生者當輕快地導致在人類短壽的一切果報。』以如此等方式。
如此乃從果對所應知的抉擇。
Api
cettha pāṇātipātādiveramaṇīnampi
samuṭṭhānavedanāmūlakammaphalato
viññātabbo vinicchayo. Tatthāyaṁ
viññāpanā-- sabbā
eva cetā veramaṇiyo catūhi
samuṭṭhahanti kāyato,
kāyacittato, vācācittato,
kāyavācācittato
cāti. Sabbā eva ca sukhavedanāsampayuttā
vā, adukkhamasukhavedanāsampayuttā
vā, alobhādosamūlā
vā alobhādosāmohamūlā
vā. Catassopi cettha kāyakammaṁ,
musāvādāveramaṇī
vacīkammaṁ, maggakkhaṇe
ca cittatova samuṭṭhahanti, sabbāpi
manokammaṁ.
然而,這裡的離殺生等也有從等起、受、根、業、果對所應知的抉擇。
此是這裡的闡述:「(等起)」:這一切(學處)的離有四種等起:從身,從身、心,從語、心,(和)從身、語、心(等起)。
「(從受)」:一切(學處的離)與樂受相應,或與不苦不樂受相應。
「(從根)」:(一切學處的離)為無貪、無瞋根,或無貪、無瞋、無癡根。
「(從業)」:在這當中四(學處的離)為身業;離虛誑語為語業;而在道的剎那和心等起一切都是意業。
Pāṇātipātā veramaṇiyā cettha aṅgapaccaṅgasampannatā
ārohapariṇāhasampattitā
javasampattitā suppatiṭṭhitapādatā
cārutā mudutā
sucitā sūratā
mahabbalatā vissatthavacanatā
lokapiyatā nelatā abhejjaparisatā
acchambhitā duppadhaṁsitā
parūpakkamena amaraṇatā
anantaparivāratā surūpatā
susaṇṭhānatā
appābādhatā
asokitā piyehi manāpehi
saddhiṁ avippayogatā
dīghāyukatāti
evamādīni phalāni.
「(從果)」:在這當中,離殺生有:肢體具足,(身)高、寬廣〔周圍〕具足,速度成就,足善安立,優美、柔軟、明淨、勇敢、大力,語明瞭,受世間喜愛,其眾不破,無畏懼,不被迫害,被他攻擊不死,眷屬〔隨從〕無量,善姿容,善外形,少病、無憂,與所喜愛、可意的相處而不別離,長壽,如此等。
Adinnādānā veramaṇiyā mahaddhanatā pahūtadhanadhaññatā
anantabhogatā anuppannabhoguppattitā
uppannabhogathāvaratā icchitānaṁ
bhogānaṁ khippappaṭilābhitā
rājacorudakaggi-appiyadāyādehi
(KhA.34.) asādhāraṇabhogatā
(CS:pg.24) asādhāraṇadhanappaṭilābhitā
lokuttamatā natthikabhāvassa
ajānanatā sukhavihāritāti
evamādīni.
離不與取有:大財富,財、穀豐富,無量財產,生出未起的財產,已生起的財產堅固,所欲之財迅速獲得,財產不與王、賊、水、火、不喜的繼承者【34】所共,得不共財,世間最上〔首領〕,無所不知,樂住,如此等(果)。
Abrahmacariyā veramaṇiyā vigatapaccatthikatā sabbajanapiyatā
annapānavatthasayanādīnaṁ
lābhitā sukhasayanatā
sukhappaṭibujjhanatā
apāyabhayavinimuttatā
itthibhāvappaṭilābhassa
vā napuṁsakabhāvappaṭilābhassa
vā abhabbatā
akkodhanatā paccakkhakāritā
apatitakkhandhatā anadhomukhatā
itthipurisānaṁ aññamaññapiyatā
paripuṇṇindriyatā paripuṇṇalakkhaṇatā
nirāsaṅkatā
appossukkatā sukhavihāritā
akutobhayatā piyavippayogābhāvatāti
evamādīni.
離非梵行有:沒有仇敵,一切人所喜愛,獲得食物、飲料、衣服、住處,躺臥快樂,醒覺快樂,解脫苦界的怖畏,不會生為女性或不能男,不忿怒、不掩飾、不驚慌、不下向(使丟臉),女人男子互相喜愛,諸根圓滿,特相圓滿,無疑惑、無為、樂住,無怖畏處,無離別喜愛,如此等(果)。
Musāvādā veramaṇiyā vippasannindriyatā vissaṭṭhamadhurabhāṇitā
samasitasuddhadantatā nātithūlatā
nātikisatā nātirassatā
nātidīghatā
sukhasamphassatā uppalagandhamukhatā
sussūsakaparijanatā
ādeyyavacanatā
kamaluppalasadisamudulohitatanujivhatā anuddhatatā
acapalatāti evamādīni.
離虛誑語有:諸根明淨,語詞清晰、甜美,牙齒平置純(白),(齒)不太粗、不太細〔瘦〕、不太短、不太長、樂觸,口有青蓮花香,隨從恭敬聽聞,言語受歡迎,舌如蓮花、青蓮花辨一般柔軟、紅薄,不掉舉、不輕躁,如此等(果)。
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇiyā atītānāgatapaccuppannesu
sabbakiccakaraṇīyesu khippaṁ
paṭijānanatā
sadā upaṭṭhitasatitā
anummattakatā ñāṇavantatā
analasatā ajaḷatā
anelamūgatā amattatā
appamattatā asammohatā
acchambhitā asārambhitā
anussaṅkitā saccavāditā
apisuṇāpharusāsamphapalāpavāditā
rattindivamatanditatā kataññutā
kataveditā amaccharitā
cāgavantatā sīlavantatā
ujutā akkodhanatā
hirimanatā ottappitā
ujudiṭṭhikatā mahāpaññatā
medhāvitā paṇḍitatā
atthānatthakusalatāti
evamādīni phalāni. Evamettha pāṇātipātādiveramaṇīnaṁ
samuṭṭhānavedanāmūlakammaphalatopi
viññātabbo vinicchayo.
離放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精有:速知過去、未來、現在所應做的事,常現起(正)念,不瘋狂、具有智、不懶惰、不愚鈍、不羊啞、不迷醉、不放逸、不愚癡、無怖畏、無激憤、無嫉妬、語諦實,無離間、粗惡語、雜穢語,日夜無懶惰,知恩、感恩、不慳悋、具施捨、持戒、正直、不忿怒、有慚意、有愧、見正直、大慧、具慧、智賢,善巧利害〔有利與不利〕,如此等果。
如此乃是殺生等從等起、受、根、業、果對所應知的抉擇。
Idāni yaṁ
vuttaṁ--
“Yojetabbaṁ tato yuttaṁ,
pacchimesvapi pañcasu;
Āveṇikañca
vattabbaṁ, ñeyyā
hīnāditāpi
cā”ti.
現在對所說的:『 從此應當結合後五(學處)的結合,所應說不共的以及所應知的低劣等』,
Tassāyaṁ
(CS:pg.25) atthavaṇṇanā--
etissā purimapañcasikkhāpadavaṇṇanāya
(KhA.35.) yaṁ
yujjati, taṁ tato gahetvā
pacchimesvapi pañcasu sikkhāpadesu
yojetabbaṁ. Tatthāyaṁ
yojanā--
這是對該義的解說:對(之前)所結合的前五學處【35】之解釋,當取那(方式)來結合後五學處。此是這裡的結合:
yatheva hi purimasikkhāpadesu ārammaṇato ca surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ rūpāyatanādi-aññatarasaṅkhārārammaṇaṁ, tathā idha vikālabhojanaṁ. Etena nayena
sabbesaṁ ārammaṇabhedo
veditabbo.
「(從所緣)」:就如前(五)學處的所緣,放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精以色處等其中之一行為所緣;這裡的非時食(vikālabhojana)也是同樣的(以色處等其中之一行為所緣)。當知一切(學處)的所緣區分也是以此方式。
Ādānato ca yathā purimāni sāmaṇerena vā upāsakena vā samādiyantena
samādinnāni honti, tathā etānipi.
以及「從受持」:就如前(五學處)沙彌或在家居士〔 烏帕蕯咖〕由(誰為)受而成受持,這(後五學處)也是同樣的。
Aṅgatopi yathā tattha pāṇātipātādīnaṁ aṅgabhedo
vutto, evamidhāpi vikālabhojanassa cattāri aṅgāni-- vikālo, yāvakālikaṁ,
ajjhoharaṇaṁ, anummattakatāti. Etenānusārena sesānampi aṅgavibhāgo
veditabbo.
「從構成要素」:就如在殺生等所說的構成要素之區分;如此這裡的非時食有四種構成要素:非時,時藥〔一般食物〕,吞嚥,未瘋狂。
當知其餘(學處)的構成要素之區分也是依照此(方式)。
Yathā
ca tattha samuṭṭhānato surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ
kāyato ca kāyacittato
cāti dvisamuṭṭhānaṁ,
evamidha vikālabhojanaṁ. Etena nayena sabbesaṁ samuṭṭhānaṁ
veditabbaṁ.
「從等起」:就如在放逸原因的穀物酒、花果酒(和)酒精那裡的等起;這裡的非時食(也有從身和從身、心二等起)。當知一切(學處)的等起也是以此方式。
Yathā
ca tattha vedanāto adinnādānaṁ
tīsu vedanāsu aññataravedanāsampayuttaṁ,
tathā idha vikālabhojanaṁ. Etena nayena sabbesaṁ vedanāsampayogo
veditabbo. 「(從受)」:就如在不與取那裡的受與三受其中之一受相應;這裡的非時食也是如此(與三受其中之一受相應)。當知一切(學處)的受相應也是以此方式。
Yathā
ca tattha abrahmacariyaṁ lobhamohamūlaṁ,
evamidha vikālabhojanaṁ. Aparāni ca dve etena
nayena sabbesaṁ mūlabhedo
veditabbo.
「(從根)」:就如在非梵行那裡為貪、癡根;這裡的非時食和次二(學處)也是如此(為貪、癡根)。當知一切(學處)根的區分也是以此方式。
Yathā
ca tattha pāṇātipātādayo
kāyakammaṁ, evamidhāpi
vikālabhojanādīni. Jātarūparajatappaṭiggahaṇaṁ
pana kāyakammaṁ vā
siyā vacīkammaṁ
vā kāyadvārādīhi
pavattisabbhāvapariyāyena, na
kammapathavasena.
「(從業)」:就如在殺生等那裡為身業;這裡的非時食等也是如此(為身業);而接受金銀有身業、語業或意業,而在身門等所轉起者只是存在的方式,則沒有業道。
Viramatoti yathā ca tattha viramanto
attano vā paresaṁ vā
pāṇātipātādi-akusalato
viramati, evamidhāpi vikālabhojanādi-akusalato,
kusalatopi vā ekato.
「(從離)」:就如那裡的離為離自己或他(人)的殺生等不善;而此處(的離為離)非時食等不善或善。
Yathā
ca purimā pañca veramaṇiyo
catusamuṭṭhānā
kāyato, kāyacittato, vācācittato,
kāyavācācittato
cāti, sabbā sukhavedanāsampayuttā
vā adukkhamasukhavedanāsampayuttā
vā, alobhādosamūlā
vā alobhādosāmohamūlā
vā, sabbā ca nānappakāra-iṭṭhaphalanibbattakā,
tathā idhāpīti.
“Yojetabbaṁ tato yuttaṁ,
pacchimesvapi pañcasu;
Āveṇikañca
vattabbaṁ, ñeyyā
hīnāditāpi
cā”ti. --
「(從等起)」:就如前五離有四等起:從身,從身、心,從語、心,從身、語、心(三等起);「(從受)」:一切與樂受相應或與不苦不樂受相應;「(從根)」:無貪、無瞋根或無貪、無瞋、無癡根;「(從果)」:以及一切(離)產生各種可意的果(報);這裡(後五離)也是同樣的(方式)。(到此為):『 從此應當結合後五(學處)的結合』。
Ettha
(KhA.36.) pana vikālabhojananti majjhanhikavītikkame
bhojanaṁ. Etañhi anuññātakāle
vītikkante bhojanaṁ,
tasmā “vikālabhojanan”ti vuccati
(CS:pg.26) tato vikālabhojanā.
對這裡的:『所應說不共的以及所應知的低劣等』為:【36】「非時食(vikālabhojana)」乃超過正午而食;超過這所允許的時而食,因此稱為非時食。從那非時而食。
Naccagītavāditavisūkadassananti ettha
naccaṁ nāma yaṁkiñci naccaṁ, gītanti yaṁkiñci gītaṁ, vāditanti yaṁkiñci vāditaṁ. Visūkadassananti
kilesuppattipaccayato kusalapakkhabhindanena visūkānaṁ dassanaṁ, visūkabhūtaṁ vā dassanaṁ visūkadassanaṁ. Naccā ca gītā ca vāditā ca visūkadassanā ca
naccagītavāditavisūkadassanā.
「觀(聽)跳舞、歌唱、音樂、表演(naccagītavāditavisūkadassana)」:在這當中「跳舞(nacca)」名為凡某種舞蹈。
「歌唱(gīta)」:為凡某種歌謠。
「音樂(vādita)」:為凡某種音樂。
「觀看表演(visūkadassana)」:乃生起煩惱之緣,破壞善(法一)邊的觀看表演;觀看表演的形況為觀看表演。
觀(聽)跳舞、歌唱、音樂和表演為觀(聽)跳舞、歌唱、音樂、表演。
Visūkadassanañcettha
Brahmajāle vuttanayeneva
gahetabbaṁ. Vuttañhi tattha—
當中的觀(聽)表演當取在《梵網經》所說的方式,
“Yathā
vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā
saddhādeyyāni bhojanāni
bhuñjitvā te evarūpaṁ
visūkadassanamanuyuttā
viharanti, seyyathidaṁ, naccaṁ
gītaṁ vāditaṁ
pekkhaṁ akkhānaṁ
pāṇissaraṁ vetālaṁ
kumbhathūṇaṁ sobhanakaṁ
caṇḍālaṁ vaṁsaṁ
dhovanaṁ hatthiyuddhaṁ
assayuddhaṁ mahiṁsayuddhaṁ
usabhayuddhaṁ ajayuddhaṁ
meṇḍayuddhaṁ kukkuṭayuddhaṁ
vaṭṭakayuddhaṁ
daṇḍayuddhaṁ muṭṭhiyuddhaṁ
nibbuddhaṁ uyyodhikaṁ
balaggaṁ senābyūhaṁ
anīkadassanaṁ
iti vā, iti evarūpā
visūkadassanā paṭivirato
samaṇo Gotamo”ti (dī.ni.1.12).
在那裡說:『或如有些尊敬的沙門、婆羅門食用信施的食物,他們住於不適宜的觀看表演,這即是:『舞蹈、歌唱、音樂、舞台戲、民謠、鼓掌樂、鐃鈸樂、鼓樂、小丑戲、鐵丸戲、竹戲、洗(骨)戲、鬥象、鬥馬、鬥水牛、鬥牡牛、鬥山羊、鬥牡羊、鬥雞、鬥鵪鶉、鬥狗、棍鬥、拳擊、摔角、演習、點兵、佈陣、閱兵』沙門喬達摩離如此觀看表演。』
Atha vā yathāvuttenatthena naccagītavāditāni eva visūkāni naccagītavāditavisūkāni, tesaṁ dassanaṁ naccagītavāditavisūkadassanaṁ, tasmā naccagītavāditavisūkadassanā. “Dassanasavanā”ti vattabbe yathā “so ca hoti micchādiṭṭhiko viparītadassano”ti evamādīsu (a.ni.1.308) acakkhudvārappavattampi visayaggahaṇaṁ
“dassanan”ti vuccati, evaṁ
savanampi “dassanan”tveva vuttaṁ. Dassanakamyatāya upasaṅkamitvā passato
eva cettha vītikkamo
hoti. Ṭhitanisinnasayanokāse pana āgataṁ
gacchantassa vā āpāthagataṁ passato siyā saṁkileso,
na vītikkamo. Dhammūpasaṁhitampi
cettha gītaṁ na vaṭṭati, gītūpasaṁhito
pana (KhA.37.) dhammo
vaṭṭatīti veditabbo.
或者依所說的義為:跳舞、歌唱、音樂為表演而成跳舞、歌唱、音樂的表演;觀看那些為觀看跳舞、歌唱、音樂表演。因此觀看跳舞、歌唱、音樂表演應說為「觀聽」。就如在:『他有邪見、見顛倒』如此等並非由眼門轉起,因取境而說『見』;如此即使有聽而只說『觀看』。(如果)想要看(表演)前往了而觀看,如此在這裡即成為違犯。(假如自己)在站立、坐著、躺臥處(有表演從自己方向)來或去到達視域而看見,即使有煩惱也沒有違犯。以及此中當知將法編成歌是不適合的,而將歌編成【37】法則是可以的。
Mālādīni
dhāraṇādīhi
yathāsaṅkhyaṁ
yojetabbāni. Tattha mālāti yaṁkiñci
pupphajātaṁ. Vilepananti
yaṁkiñci vilepanatthaṁ
pisitvā paṭiyattaṁ. Avasesaṁ sabbampi vāsacuṇṇadhūpanādikaṁ
gandhajātaṁ gandho.
Taṁ sabbampi maṇḍanavibhūsanatthaṁ
na vaṭṭati, bhesajjatthantu vaṭṭati,
pūjanatthañca abhihaṭaṁ
sādiyato na kenaci pariyāyena
na vaṭṭati. Uccāsayananti pamāṇātikkantaṁ
vuccati. Mahāsayananti akappiyasayanaṁ
akappiyattharaṇañca. Tadubhayampi sādiyato (CS:pg.27) na kenaci
pariyāyena vaṭṭati. Jātarūpanti suvaṇṇaṁ. Rajatanti
kahāpaṇo, lohamāsakadārumāsakajatumāsakādi
yaṁ yaṁ tattha tattha vohāraṁ
gacchati, tadubhayampi jātarūparajataṁ. Tassa yena kenaci pakārena sādiyanaṁ
paṭiggaho nāma, so na yena kenaci
pariyāyena vaṭṭatīti
evaṁ āveṇikaṁ
vattabbaṁ.
戴花鬘等應依數目而結合。
這裡的「花鬘(mālā)」為任何種類的花(環)。
「塗香(vilepana)」為凡任何為了塗香搗碎後所準備的(香油)。
其餘的香粉、(香)煙等一切種類的香為『香(gandha)』。那一切(香油和香)為了塗抹(和)莊嚴的目的是不允許的;而為了當藥的目的則是可以的。以及(假如)為了供養運持(香),只要未接受,沒有任何方式是適宜的〔只要受樂,沒有任何方式是適宜的〕。
「高床(椅)(uccāsayana)」乃就超過(尺)量而說。
「大床(椅)(mahāsayana)」為不允許的床和不允許的敷具。只要受用那(高大)兩(種床椅),沒有任何方法是適宜的。
「金(jātarūpa)」為黄金。
「銀(rajata)」為貨幣、銅錢、木錢、膠錢等,凡通用的(貨幣),這兩者都(屬於)金銀。
以任何方式接受那(金銀)為接受,沒有任何方式那(接受金錢)是可以的。
如此為所應說不共的。
Dasapi cetāni
sikkhāpadāni hīnena
chandena cittavīriyavīmaṁsāhi
vā samādinnāni
hīnāni, majjhimehi
majjhimāni, paṇītehi paṇītāni. Taṇhādiṭṭhimānehi
vā upakkiliṭṭhāni
hīnāni, anupakkiliṭṭhāni
majjhimāni, tattha tattha paññāya
anuggahitāni paṇītāni. Ñāṇavippayuttena vā
kusalacittena samādinnāni hīnāni,
sasaṅkhārikañāṇasampayuttena
majjhimāni, asaṅkhārikena
paṇītānīti
evaṁ ñeyyā
hīnāditāpi
cāti.
Ettāvatā
ca yā pubbe “yena yattha yadā yasmā”ti-ādīhi
chahi gāthāhi sikkhāpadapāṭhassa
vaṇṇanatthaṁ mātikā
nikkhittā, sā atthato pakāsitā
hotīti.
又這十學處以低劣的欲、心、精進、觀而受持為低劣的;以中等的(欲、心、精進、觀而受持)為中等的;以殊勝的(欲、心、精進、觀而受持)為殊勝的。或者被愛、見、慢所染污為低劣的;無被染污為中等的;於各處以慧攝益則是殊勝的。以智不相應善心而受持為低劣的;以有行〔慫恿(saṅkhārika)〕智相應(善心而受持)為中等的;以無行〔慫恿〕智相應(善心而受持)為殊勝的。如此為所應知的低劣等。
到此為先前的:『由誰、何處、何時、為什麼』等,乃是為了解釋〈學處誦〉所列出的六偈本母,該義已經闡明了。
~Paramatthajotikāya
khuddakapāṭha-aṭṭhakathāya
Sikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.~
《小誦經》的註釋-《闡明勝義》
~ 學處的解釋已結束 ~